Geboren: 6 juni 1859 (Bakonybánk - Hongarije)Als: Lõwinger Donát
Overleden: 1 augustus 1922 (Budapest)
Uitvinder van o.a. hogecompressie dieselmotor, carburateur, waterturbine.
Bánki Donát heeft vele uitvindingen op zijn naam staan. Hij werd geboren in 1859 in Bakonybánk (in het Hongaars comitaat Komárom-Esztegom) en overleed in 1922 in Budapest.
Zijn ouders waren dr. Lõwinger Ignác en Salzer Berta (Betti). Zijn vader was huisarts en tijdens de revolutie van 1848-'49 moest hij als jonggetrouwde dienst doen als hoofdgeneesheer. Donát werd als vierde kind geboren. Het gezin verhuisde in 1868 van Bánki naar Lovászpatonára.
Hij studeerde af als architect aan de Technische Universiteit in Budapest (thans de Universiteit van Óbuda), waar hij, vanaf 1899 tot aan zijn dood in 1922, ook les zou geven. Toen hij er studeerde veranderde hij in 1879 zijn naam Lõwinger in Bánki verwijzend naar zijn geboorteplaats. Hij bracht gans zijn leven door in Hongarije en wees uit patriottische overwegingen talrijke invitaties af om als gastprofessor in het buitenland te fungeren.
In 1892, verscheidene jaren vóór Rudolf Diesel zijn creatie realiseerde, vond Bánki de eerste hoge compressie dieselmotor met laag verbruik uit: De Bánki-motor.
 |
 |
De Bánki carburator. |
Csonka János. |
Tot 1893, waren er heel wat problemen geweest met de ontsteking van benzinevoertuigen, te wijten aan een oneven menging van gassen: het toestel gebruikt voor de verdamping van benzine en het mengen met lucht, kon niet de juiste mengproporties produceren. De carburator uitgevonden door Bánki en Csonka elimineerde onmiddellijk deze problemen. Zoals dikwijls in een technisch verhaal, kwam de uitvinding er door een uitzonderlijk gelukkig toeval.
Op een avond wandelde Bánki van de Technische Universiteit naar huis, wanneer hij een bloemenmeisje water zag sprenkelen over haar bloemen met een mondgeblazen nevel. Dit beeld leidde hem naar een van de meest revolutionaire technische ideeën. Bánki en Csonka suggereerden dat de brandstof zou verneveld worden in kleine partikels en gemengd worden met lucht in de juiste proporties vóór het in de verbrandingsmotor in te voeren. In hun patentomschrijving, voorgelegd op 11 februari 1893, schreven zij: "...in onze motor is geen benzinepomp nodig voor de brandstofvoeding, doordat de benzine, nodig voor het vullen van elke cilinder, ingebracht wordt door de in de motor ingezogen lucht..." Dit was de eerste carburator in de wereld en sindsdien gebruiken miljarden motors, auto's, motorboten, motorrijwielen en vliegtuigen over gans de wereld carburatoren ontworpen overeenkomstig Bánki's en Csonka's theorieën. Ongegrond wordt de eer van de uitvinding van de carburator gewoonlijk gegeven aan de Duitser Maybach, niettegenstaande zijn patent pas een half jaar later voorgelegd werd.
Bánki en Csonka waren medestichters van motorfabrieken in Hongarije. Zoals bleek uit hun gezamenlijk patenten, was hun samenwerking zeer succesvol. Hun patent voor benzinemotoren werd voorgelegd in 1888 en dat voor de carburator in 1893. De Bánki-Csonka motoren werden in massaproductie gebracht door de Ganz & Partner Iron Foundry and Engineering Works, waar Bánki Donát 16 jaar vroeger gewerkt had, tussen 1882 en 1899, eerst als ontwerper en dan als hoofdingenieur.
 |
 |
 |
In het midden een medaille geslagen ter ere van Bánki. |
||
 |
Bánki's waterturbine |
In 1898 gingen Bánki en Csonka uit elkaar. Csonka concentreerde zich op autovoertuigen. In 1904 kondigde het Hongaarse Postbestuur een internationale offerte aan voor de aankoop van 8 postbestelwagens. De offerte werd gewonnen door Csonka's originele, viercilinder wagen, die zijn 8 dagen en 2.000 kilometer lange proefrit startte op 31 mei 1905. Deze datum wordt beschouwd als de geboorte van de Hongaarse automobielindustrie.
Bánki focuste zijn onderzoek op de verbetering van zijn andere uitvinding, de met waterinjectie gekoelde motoren. In 1898 vond hij de hoge compressie Bánki-motor uit, met tweevoudige carburator (voor verdamping van benzine en water). Deze motor kreeg een onderscheiding op de Wereldtentoonstelling 1900 in Parijs. Dubbele verdamping is sindsdien in gebruik gebleven. De voorwiel aangedreven wagen kwam er in 1902, de stoomturbine in 1903 en in 1917 stelde Bánki de waterturbine op, die gebruikt werd om elektrische energie op te wekken uit kleine en middelgrote watervallen. Van zijn honderden uitvindingen blijven er vandaag nog steeds enkele operationeel!
In 1911 werd hij verkozen als corresponderend lid van de Hongaarse Academie voor Wetenschappen. Zijn interesse in technische zaken was verreikend en veelzijdig. Hij publiceerde talrijke artikels, bv. voor de Bill of Patents. Tussen 1891 en 1919 was hij een van de raadgevers bij de Raad van Patenten. In 1887 en 1892 ontving hij de Hollán Prijs van de Vereniging van Hongaarse Ingenieurs en Architecten, jaarlijks toegekend aan de auteur van het meest belangrijke essay over een technisch onderwerp.
 |
Afbeelding van Bakonybánk, geboorteplaats van Bánki Donát. |
 |
Buste van Bánki Donát in 2009 geplaatst in de Universiteit van Óbuda bij zijn 150ste geboorteverjaardag. |
 |
Het graf van Bánki Donát op het Farkasréti kerkhof in Budapest. |