GYARMATI  Deszõ

Biografie:

Geboren: 23 oktober 1927 in Miskolc (Hong.)
Overleden: 18 augustus 2013 in Budapest

Roemrijk charismatisch waterpolospeler en coach.

Gyarmati wordt door veel kenners beschouwd als de grootste waterpolospeler aller tijden. De prestatie van het winnen van medailles in het waterpolo op vijf op elkaar volgende Olympische Spelen (goud in 1952, 1956 en 1964; zilver in 1948; brons in 1960) werd nooit geëvenaard. Bovenop de drie gouden medailles die hij mee hielp winnen, was hij ook nog coach van het waterpoloteam dat goud won op de Spelen van 1976 in Montreal. Gyarmati zou meer dan 100 internationale matchen spelen voor Hongarije. Hij werd ook nog wereldkampioen, driemaal Europees kampioen en tienmaal Hongaars kampioen.
Hij was een uitstekend zwemmer met een besttijd van 58.5 sec. op 100m en werd 's werelds snelste waterpolospeler genoemd. Hij was zeer handig en kon zowel als verdediger dan als aanvaller spelen, met evenveel klasse. Hij werd dan ook beschouwd als een nationale held in Hongarije.

(foto "SportHistória")

Deszõ, die van halfjoodse afkomst was, begon bij het Hongaarse team dat de internationale waterpolocompetitie zou domineren, eind jaren '40. Zijn eerste Olympisch optreden gebeurde in 1948 op de Spelen in Londen, waar de Hongaarse ploeg een zilveren medaille won.
Op de Spelen in Finland 1952 was hij de ster van een goudwinnend team, dat in de finale een gelijkspel tegen Joegoslavië behaalde, maar de titel won met een beter doelsaldo.
Hongarije won opnieuw goud in 1956 op de Spelen in Melbourne, Australië, die gehouden werden in de schaduw van de Russische invasie in Hongarije. Gyarmati's team diende de halve finale tegen de Russen te spelen amper één maand na die invasie en al spoedig ontaarde de wedstrijd in een wilde knokpartij. De officiëlen stopten de wedstrijd nog vóór het einde en Hongarije, dat aan de leiding stond met 4-0, werd de overwinning toegekend. De Zweedse scheidsrechter zei later dat de match gestopt werd omdat hij eerder op een onderwater boksmatch leek. Er was bloed in het water en sommige spelers hadden een bloedneus, gekloven lippen en wenkbrauwen. Deszõ had de eerste goal gescoord en ontlokte bijval bij de Hongaarsgezinde supporters toen hij een Rus op de kin raakte bij het in doel besluiten. In de finale zou Hongarije dan Joegoslavië kloppen, om zo het goud te winnen.
Deszõ en zijn vrouw Eva waren uit Hongarije vertrokken naar de Spelen in Melbourne, tijdens de eerste dagen van de Hongaarse revolte. Het enige nieuws dat zij ontvingen was dat Budapest veroverd was door de Russen en dat er doden gevallen waren. Zij ontvingen geen enkel nieuws over hun twee jaar oud dochtertje en Éva's ouders, en zouden pas nadat zij hun competitie beëindigd hadden, te weten komen dat zij ongedeerd waren. Dat zij in die situatie nog goud (Deszõ) en zilver (Éva) wonnen, bewijst hun kwaliteiten als topsporters.

Buste van Gyarmati Dezsõ.

In 1957 ontdekte de Pro-Russische regering dat de Gyarmati's Hongarije wilden verlaten. Deszõ werd door een knokploeg in elkaar geslagen en voor dood achter gelaten. Met valse paspoorten ontvluchtten Deszõ en zijn vrouw, met hun dochtertje, hun land naar de Verenigde Staten. In 1958 zouden zij, via Italië, toch terugkeren naar Hongarije, omdat zij bezorgd waren voor Éva's ouders, die in Hongarije gebleven waren. Éva zou zich terugtrekken uit de sport, maar Deszõ bleef actief voor het nationaal waterpoloteam.
In 1960 werden de Spelen in Rome gehouden en Gyarmati won met zijn team een bronzen medaille, na Italië en de Sovjet-Unie eindigend.
Hij kwam echter terug voor een finale triomf op de Spelen van 1964 in Tokio, waar Hongarije opnieuw gelijkspeelde met Joegoslavië, zodat zij opnieuw via een beter doelsaldo het goud wonnen.
In 1976 coachte Gyarmati de nationale Hongaarse waterpoloploeg die een gouden medaille behaalde. Hij begon zijn carrière als trainer aan de top, waar hij gestopt was als speler.
De Britse 'World Sport' schreef over hem in 1956: "Indien Gyarmati voetbal had gespeeld in plaats van waterpolo, zou hij waarschijnlijk tot ridder geslagen geweest zijn, ook al kwam hij uit Hongarije."
In 1976 werd hij opgenomen in de 'International Swimming Hall of Fame'

Boven op zijn atletische verwezenlijkingen, zou Gyarmatie ook nog parlementslid worden.
In 1952 was hij gehuwd met Székely Éva (Olympisch gouden medaillewinnares 200m schoolslag in 1952 en zilver op de Spelen van 1956). Hun dochter Andrea behaalde in Munchen 1972 een Olympische zilveren medaille rugslag en de bronzen medaille op de 100m vlinderslag. Zij huwde met Hesz Mihály, Olympisch kampioen kanovaren K1 1968. Van een sportieve familie gesproken.

Gyarmatie Dezsõ, drievoudig Olympisch kampioen, overleed op 18 augustus 2013 in Budapest. Hij werd 85 jaar oud. Op 4 september 2013 werd hij begraven op de begraafplaats Farkasréti in Budapest. De plechtigheid werd door een paar honderd mensen bijgewoond, waaronder Viktor Orban, de Eerste-minister van Hongarije.


PALMARES van DESZÕ : 
Olympische Spelen: 1948 zilver; 1952, 1956 en 1964 goud
Wereldkampioenschappen: 1
Europese Kampioenschappen: 3
Nationale Kampioenschappen: 10

O.S. Helsinki 1952: een deel van de winnende Hongaarse waterpoloploeg; het volledig team omvatte: Antal Róbert, Bólvari Antal, Fábián Dezsõ, Gyarmati Dezsö (tweede van rechts staande rij), Hasznos István, Jenei László, Kárpáti György, Lemhényi Dezsö, Markovics Kálmán, Martin Miklós, Szittya Károly, Szivós István en Vizvári György.	O.S. Melbourne, 7 december 1956: het Hongaarse team, winnaar van de waterpolocompetitie: Bólvari Antal, Boros Ottó, Gyarmati Dezsõ (in het midden op de rij boven), Hevesi István, Jenei László, Kanizsa Tivadar, Kárpáti György, Markovics Kálmán, Mayer Mihály, Szivós István en Zádor Ervin.
O.S. Tokio, 18 oktober 1964: de winnende Hongaarse waterpoloploeg: Ambrus Miklós, Bodnár András, Boros Ottó, Dömötör Zoltán, Felkai László, Gyarmati Dezsõ (derde van rechts), Kanizsa Tivadar, Kárpáti György, Konrád János, Mayer Mihály, Pócsik Dénes en Rusorán Péter.	O.S. Tokio, oktober 1964: de Hongaarse winnaars van het waterpolo in actie tijdens de Spelen.

Karikatuur van Gyarmati Deszõ. (http://tonio.uw.hu/sportolok.html)	Humoristische tekening van Gyarmati Deszõ, door Szepes Béla. (http://www.waterpololegends.com/ 2008_02_01_archive.html)

Gyarmati Dezsõ in 2012.

Begrafenisdienst van Gyarmati Dezsõ op 4 september 2013 (tweede van links zijn dochter Andrea en in de rostoel zijn weduwe Székely Éva).

SZÉKELY (GYARMATI) Éva

Székely Éva, echtgenote van Gyarmati.

Biografie:

Geboren: 3 april 1927 in Budapest (Hongarije)
Overleden: ------------

Székely Éva, echtgenote van Gyarmati Deszõ, was Europa's beste allround zwemster in the vroege jaren '50. Zij was een Hongaarse zwemster die ondermeer een gouden medaille won op de Olympische Spelen van 1952 en zilver op de Spelen van 1956. Bovendien brak zij tussen 1948 en 1958 10 wereld- en 5 Olympische records. Zij veroverde 101 Hongaarse records en won 68 Hongaarse zwemtitels. Wanneer de 24-jarige Hongaarse de gouden medaille won in 1952, was dit de verwezenlijking van een droom die de jonge Joodse in leven hield tijdens de turbulente oorlogsjaren.
In de vroege jaren '40 werd Székely nog verbannen uit het lokaal team omdat zij 'religieus ongewenst' was en tussen 1944 en 1945, verbleef zij met haar familie ondergedoken in een Zwitsers veilig huis in Budapest.
Na de oorlog zou zij aan drie opeenvolgende Olympische Spelen deelnemen.
Op de Olympische Spelen 1948 in Londen, finishte Székely als vierde op de 200-meter schoolslag, vierde in de 4x100-meter vrije slag en zesde op de 400-meter vrije slag.
Op 9 mei 1951 zette zij een wereldrecord neer met 1:16.9 op de 100-meter schoolslag.
Op de Spelen van 1952 in Helsinki wonnen zowel zij als haar echtgenoot Gyarmati Deszõ een gouden medaille; hij bij het waterpolo en zij op de 200-meter schoolslag, waarbij zij met 2:51.7, een nieuw Olympisch record zwom.

Székely Éva...	...Gouden medaille Helsinki.

In 1952 brak zij met 4:27.2 het wereldrecord 400m aflossing vrije slag en het jaar daarop, op 10 april 1953, zette zij als eerste het wereldrecord op de 400-meter individuele wisselslag neer met 5:50.4.
Székely's laatste Spelen vonden plaats in 1956 in Melbourne, waar zij een zilveren medaille op de 200m schoolslag zou winnen. Naar aanleiding van het onderdrukken van de opstand in Hongarije, verklaarde zij dat haar wereld toen onderste boven werd gekeerd: "Wanneer wij in Melbourne toekwamen, vernamen wij dat de Russen geweld hadden gebruikt... Wij hadden geen enkel nieuws over ons 2 jaar oud dochtertje, noch van mijn ouders. Ik kon gedurende een week bijna niet slapen vooraleer ik aan de competitie moest beginnen en was 6 kg vermagerd. Mijn echtgenoot was buitengewoon bezorgd, natuurlijk." Na haar zilveren medaille behaald te hebben, zei ze: "...alhoewel het slechts één van de weinige keren was dat ik in competitie verslagen werd, ben ik, alles in overweging nemend, zeer trots op die zilveren medaille."

Dochter Gyarmati Andrea, in volle inspanning.

Nadat zij zich in 1958 teruggetrokken had uit een actieve sportloopbaan trainde Éva jonge zwemsters in locale competities, met het oog op de Olympische Spelen. Haar zwemsters zouden nadien 21 Europese records breken. Zij spendeerde heel wat tijd om haar dochter Andrea te coachen. Die zou op 18-jarige leeftijd haar hoogtepunt beleven op de Spelen van 1972 in Munchen, waar zij haar reeks in de halve finales vlinderslag won met een nieuw wereldrecord. In de finales behaalde Andrea brons op de vlinderslag en zilver op de 100m rugslag.
Net als haar echtgenoot, werd Székely Éva opgenomen in de 'International Swimming Hall of Fame' in 1976.


PALMARES van ÉVA: 
1948 Olympische Spelen: 4de (200m schoolslag)
1952 Olympische Spelen: goud (200m schoolslag)
1956 Olympische Spelen: zilver (200m schoolslag)
Wereldrecords: 10
Olympische records: 5
Hongaarse nationale records: 101
Hongaarse nationale Kampioenschappen: 68