HEVESY György (George de Hevesy)
Geboren: 1 augustus 1885 - Budapest Als: Hevesy György Overleden: 5 juli 1966 - Freiburg im Breisgau (West-Duitsland) Nobelprijs 1943 Scheikunde: ' Voor het werk aan isotopen als tracers in studies van chemische processen' George de Hevesy werd als Hevesy György geboren in Budapest op 1 augustus 1885, als zoon van Louis de Hevesy, Juridisch Adviseur bij de Rechtbank, en Eugénie, geboren Barones Schosberger. Na zijn studies op het Gymnasium van de Piaristenorde in 1903 beëindigd te hebben, ging hij studeren aan de Universiteit van Budapest en de Technische Universiteit van Berlijn, en bekwam zijn doctorsgraad op de Universiteit van Freiburg im Breisgau in 1908. Gedurende twee jaar zou hij als assistent werken aan het Instituut van Fysische Chemie van de Technische Universiteit van Zwitserland, vooraleer een korte periode met Professor Fritz Haber samen te werken, aan het fundamenteel werk van Haber en Rossignol over ammoniaksynthese. Hij reisde naar Engeland in 1910 om in Manchester bij Professor Ernest Rutherford te gaan studeren. In 1913 onderbrak hij vervroegd deze studies, om samen met Frederic Paneth het eerste radioactieve tracerexperiment uit te voeren op het Weense Instituut voor Radiumonderzoek. Tijdens zijn verblijf in Wenen ontving hij de Venia Legendi van de Universiteit van Budapest. In 1915 werd hij ingelijfd bij het Oostenrijks-Hongaars leger. Na het einde van Wereldoorlog I gaf hij gedurende 6 maanden les aan de Universiteit van Budapest, waarna hij naar Kopenhagen ging, om in het juist opgerichte  Niels Bohr's Instituut te gaan werken. Zes jaar later zou hij terugkeren naar Freiburg als Professor Fysische Chemie. In 1930 was hij werkzaam aan de Universiteit van Cornell, Ithaca, en vier jaar later hernam hij zijn activiteiten aan het Niels Bohr's Instituut, tot in 1942. Sinds 1943 was hij gedomicilieerd in Stockholm en was daar associé aan het Instituut voor Research in Organische Scheikunde. In 1949 werd hem een eredoctoraat verleend door de Universiteit van Gent. Zelfs na zijn pensionering, zou hij nog een actief associé blijven van de Universiteit van Stockholm. Zijn vroegere onderzoeken, die een studie omvatten over het chemische gedrag van gesmolten zouten, en zijn introductie in de praktische radiochemie, namen een aanvang in Rutherford's laboratoria in Manchester. Zijn werk aldaar, en later in Wenen en Budapest, betrof hoofdzakelijk het onderzoek en gebruik van radium en loodisotopen. In Kopenhagen was de Hevesy's research aanvankelijk gericht op isotoopafscheidingen en in 1923 ontdekte hij, samen met Dirk Coster, het element hafnium, chemisch element nummer 72. Hij lag ook aan de basis van pionierswerk over het gebruik van isotoopindicatoren in zowel anorganische als in biowetenschappen. In Freiburg was hij later eveneens betrokken in het eerste klinisch gebruik van isotopen. Bij zijn terugkeer in Kopenhagen demonstreerde hij de vorming van nieuwe kunstmatige radioactieve isotopen en daaropvolgend introduceerde hij een methode van activeringsanalyses gebaseerd op neutronbombardementen op het te onderzoeken element. Deze methode had tot doel de X-straal analyses te vervangen door fluorescerende X-stralen, die hij introduceerde gedurende zijn verblijf in Freiburg. Het jaar 1934 was het begin van talrijke onderzoeken op het veld van plantaardige en dierlijke fysiologie, met gebruikname van gelabelde atomen: deze onderzoeken werden gesteund door genereuze giften van de Carlsberg Foundation, de Rask-Ørsted Foundation, de Rockefeller Foundation en anderen. Zijn werk in Zweden lag in dezelfde lijn en hij bestudeerde, tussen vele andere zaken in, het effect van X-stralen op de vorming van nucleïnezuur in tumoren en in normale organen, en het ijzertransport in gezonde en kankerachtige organismen. Dit werk werd gesteund door het Swedish State Research Council en de Wallenberg Foundation.
Hij kreeg de Nobelprijs Scheikunde 1943 'voor het werk aan isotopen als tracers in studies van chemische processen'. Hij werd verder ook nog beloond met de toekenning van de Cannizaro Prize (Academy of Sciences, Rome) in 1929, hij kreeg de Copley Medaille (Royal Society, Londen) in 1949, de Faraday Medaille in 1950, de Baily Medaille in 1951 en de Silvanus Thompson Medaille in 1955. In 1959 ontving hij de Ford Foundation's Atoms for Peace Award Medaille, in 1961 de Niels Bohr Medaille en de Rosenberger Medaille van de University of Chicago. Ereonderscheidingen werden uitgereikt aan Professor de Hevesy met inbegrip van: Doctor of Philosophy in Uppsala, Freiburg en Copenhagen; Doctor of Science in Gent, Luik, Londen en Capetown; en Doctor of Medicine in São Paulo, Rio de Janeiro, Turijn en Freiburg. Hij was Lid van de Royal Society (Londen), de Swedish Academy of Sciences, de Gothenburg Academy en elf andere wetenschappelijke academies. Hij was Erelid van de Chemical Society (Londen), de Royal Institution (Londen), het British Institute of Radiology, de Finnish Chemical Society, de German Bunsen Society, de German Physiological Society, de Chemical Society of Japan en de American Society of Nuclear Medicine. Daarbovenop was hij nog erelid van nog veel meer wetenschappelijke instellingen en in 1965 werd hem een eredoctoraat verleend aan de Technische Universiteit van Budapest. Professor de Hevesy huwde met Pia Riis in 1924. Zij hadden samen één zoon en drie dochters. Hij zou overlijden op 5 juli 1966 in Freiburg im Breisgau (West-Duitsland). Zijn as werd begraven in Budapest op 9 april 2001. Trivia: * De eerste praktische toepassing van een radio-isotoop deed George de Hevesy in 1911. In die tijd was hij een jong Hongaars student die in Manchester werkte met natuurlijke radioactieve materialen. Gezien hij over niet veel geld beschikte leefde hij zeer bescheiden en nam hij zijn maaltijden bij zijn huisbazin. Hij begon echter te vermoeden dat sommige van deze maaltijden wel eens zouden kunnen samengesteld zijn uit overschotjes van de vorige dagen of zelfs weken, maar zeker kon hij daar niet van zijn. Om te trachten zijn verdenkingen te bevestigen, mengde de Hevesy een kleine hoeveelheid radioactief materiaal in de resten van zijn eten. Enkele dagen later werd eenzelfde gerecht opgediend en de Hevesy gebruikte een eenvoudig opsporingsinstrument (een goudblad elektroscoop) om de radiatie van het eten na te gaan. Dat bleek inderdaad radioactief te zijn en de Hevesy's verdenkingen bleken terecht. De geschiedenis is al lang die huisbazin vergeten, maar student de Hevesy zou nog wel de Nobelprijs Scheikunde winnen... * Wanneer de Nazi's Denemarken bezetten, loste hij de gouden Nobelprijsmedailles van Max von Laue en James Franck op in aqua regia (koningswater, een zuur) en plaatste dit reagens (middel om een specifieke reactie te bewerkstelligen) op een plank in zijn laboratorium in het Niels Bohr Institute. Na de oorlog keerde hij daar terug en vond de oplossing ongemoeid terug, zodat hij het goudbezinksel terug uit het zuur kon filteren. |
George de Hevesy samen met een aantal andere wetenschappers. |
|
 |
 |
Hideki Yukawa, Harold Clayton Urey en George de Hevesy, drie Nobelprijswinnaars. |
George de Hevesy en Otto Hahn, |
 |
 |
Foto genomen bij het Polytechnisch Instituut van Kopenhagen: zittend: George de Hevesy, Agnes Petersen en Fritz Haber rechtstaand: Niels Bohr, Einar Göntelberg en Johannes Nicolai Brönsted. |
Niels Henrik David Bohr, James Franck en George de Hevesy |