MÁRAI  Sándor

Biografie:

Geboren: 11 april 1900 (Kassa - thans Košice in Slowakije)
Als: Grosschmid Sándor Károly Henrik
Overleden: 22 februari 1989 (San Diego - Californië, U.S.A.)

Márai Sándor was de belangrijkste schrijver van de Hongaarse emigranten in het westen. Hij kwam uit een welgestelde burgerfamilie. Zijn vader, Grosschmid Géza, was jurist, zoals ook twee van zijn ooms, en werd na Wereldoorlog I Kassa's verkozene in de Tsjecho-Slowaakse legislatuur. Zijn moeder noemde Ratkovszky Margit. De schrijver had drie broers: Kató, Géza en Gábor. Zijn broer Géza werd later beroemd als Géza von Radványi, filmregisseur (o.a. It Happened in Europe uit 1947 en Mädchen in Uniform uit 1958 met Romy Schneider). Sándor, wiens oorspronkelijke naam Grosschmid Sándor was, bezocht het gymnasium in Kassa en Eperjes. Daarna werkte hij als journalist bij de krant 'Budapesti Napló'. In 1919 verhuisde hij naar Duitsland waar hij ging studeren in Leipzig, Frankfurt en Berlijn. Hij vertaalde Trakl en Kafka in het het Hongaars en in Frankfurt was hij ook medewerker van de 'Frankfurter Zeitung'. In 1923 huwde hij met Ilona Matzner (Lola) die uit een joodse koopmansfamilie kwam, en met wie hij een zoon had - Kristóf Géza Gábor - die echter kort na zijn geboorte stierf. Zij zouden zes decennia bij elkaar blijven. In 1925 verhuisde hij naar Parijs, vanwaar hij regelmatig bijdragen schreef voor Duitse en Hongaarse kranten. In 1927 maakte hij een lange reis naar het Midden-Oosten. In 1928 keerde hij met zijn vrouw terug naar Budapest, waar hij werkte voor de krant 'Újság'. Vanaf 1929 publiceerde hij romans, verhalen, gedichten, essays en toneelstukken. In 1933 werd hij door de krant naar Berlijn gestuurd. Zijn bericht over de machtsovername van Hitler, 'Messiás a Sportpalastban' (1933), is een antifascistische Hitler-parodie.

Een mooi getekend portret van de schrijver.

Hongaarse postzegel van de auteur (2000).

Zijn werken waren vooral in de jaren dertig heel populair. In 1934 en 1935 verscheen één van zijn belangrijkste werken 'Egy polgár vallomásai', een autobiografie in twee bundels. In 1936 werd hij medewerker van de krant 'Pesti Hírlap'. In 1942 werd hij lid van de Hongaarse Wetenschappelijke Academie.
Márai Sándor schreef 'A gyertyák csonkig égnek' (Gloed) in 1942. De dag dat deze roman herontdekt werd in Italië, en vervolgens ook met succes gepubliceerd werd in Duitsland, heeft hij niet meer mogen meemaken. In 2000 werd 'Gloed' door de Nederlandse uitgevers en boekverkopers tot het Boek van het jaar gekozen. Het is de Hongaarse roman over tijd, over geschiedenis, maar bovenal over levensvraagstukken zoals vriendschap, schuld en boete, over liefde en wraak.
Vanaf 1943 schreef hij regelmatig een dagboek. Deze dagboeken zijn ondertussen klassiekers in het genre geworden. In 1945 en 1946 maakte hij een grote reis door West-Europa. In 1947 en 1948 verschenen de eerste twee bundels van de roman 'Sértődöttek', de derde roman werd echter opgeslagen en niet verdeeld.
In 1948 verliet hij Hongarije om politieke redenen. Eerst ging hij naar Zwitserland, in 1950 naar Italië en in 1952 vestigde hij zich in New York. Tijdens de revolutie van 1956 wilde hij terugkeren naar Hongarije. In München kreeg hij echter het bericht dat de revolutie door de Russische troepen was neergeslagen. Hij ging terug naar Amerika en verkreeg in 1957 een Amerikaans paspoort. Na zijn emigratie mocht hij in Hongarije vier decennia lang niet worden gepubliceerd. Toen het opnieuw mocht, gaf hij geen toestemming tot publicatie. Hij wilde namelijk door de uitgave van zijn boeken de politieke macht, die gebaseerd was op de aanwezigheid van de Russische troepen in het land, niet legitimeren.
Vanaf 1968 leefde hij in Salerno (Italië) en in 1980 volgde hij zijn geadopteerde zoon János naar San Diego (V.S.), samen met zijn vrouw Lola. Zij vestigden zich daar en de schrijver zou er zijn laatste decade verblijven en er zijn laatste werken neerschrijven.
De laatste jaren van zijn leven leidde hij daar met zijn vrouw en aangenomen zoon een teruggetrokken bestaan, hij weigerde contact met de diverse groepen Hongaarse migranten. Enige tijd nadat beiden overleden waren, pleegde Márai Sándor zelfmoord op 21 februari 1989, vereenzaamd en vergeten. Het was één jaar voordat de Communistische regering van Hongarije verdreven werd en twee jaar voordat de Sovjettroepen het land verlieten. Een paar maanden na zijn dood werd de hoogste literatuurprijs van Hongarije aan Márai toegekend, de Kossuth Prijs, en werd hij tevens postuum in eer hersteld in de Hongaarse Academie.

De auteur Márai Sándor.

Samen met zijn echtgenote Lola.

Tegen het eind van de jaren tachtig, tijdens de politieke ommezwaai, interesseerde men zich steeds meer voor zijn werken. In 1990 begon de uitgave van zijn verzameld werk. Er worden regelmatig congressen georganiseerd over zijn werk en er verschijnen monografieën en studies over hem. Omwille van zijn ethische houding werd tijdens de politieke ommezwaai vaak naar hem verwezen, wat de interesse voor zijn boeken versterkte. Tegen het eind van de twintigste eeuw werd hij ook ontdekt door West-Europese uitgeverijen. Zijn werken werden vroeger al veel vertaald, maar nu werd hij ook een populaire schrijver in West-Europa. Er verschenen talrijke vertalingen van zijn vroegere werk.

Sedert zijn herontdekking in 1999 wordt hij door literatuurliefhebbers algemeen beschouwd als een van de belangrijkste Europese schrijvers van de twintigste eeuw.
Márai Sándor wordt door de literatuurgeschiedenis ook als schrijver van de Hongaarse burgerij beschouwd. Aan de basis van zijn visie stond inderdaad de burgerlijk-stedelijke cultuur. In zijn beste werken is er echter een spanning tussen de waarden van de kunstenaar en die van de burger. Hij vond dat het gevoel van behagen en huiselijkheid de diepste inhoud van de menselijke existentie waren. Dit gevoel had hij als kind in zijn geboortestad Kassa het meest intensief beleefd. Márai heeft voor zichzelf een soeverein moreel-intellectueel waardensysteem opgebouwd. Aan dit systeem hield hij onder iedere omstandigheid vast. Hij beweerde dat hij, zelfs al zou hij het willen, niets anders kon zijn dan "Hongaar, christen, burger en Europeaan". Hij gaf deze waarden een sterke authenticiteit door de autonomie van zijn persoonlijkheid.
Zijn gigantisch oeuvre is niet homogeen. Hij streefde niet naar het schrijven van een perfect meesterwerk, maar naar het levendig houden – door het schrijven – van zijn waarden en intellect. Daarom ook is het dagboek een van zijn lievelingsgenres. Hij zei dat hij zonder zijn dagboek zou zijn gestikt. Hij vond dat zijn dagboeken dezelfde waarde en functie hadden als zijn romans en verhalen. Hij streefde ernaar om zijn dagboek zo te schrijven dat "elk gedeelte altijd het hele leven en het hele visioen uitstraalt". Met zijn soepele, zeer leesbare stijl zet hij op een persoonlijke wijze tendensen van het impressionisme voort. Hij creëert een unieke atmosfeer waardoor zijn dagboeken, waarin een brede intellectuele belangstelling valt waar te nemen, zeer onderhoudend zijn.
Als grote literaire voorbeelden beschouwde hij Kosztolányi Dezső en Krúdy Gyula. Arany János is volgens hem de grootste meester van de Hongaarse taal. Zijn literaire visie werd het meest door Kosztolányi Dezső beïnvloed. Kosztolányi benadrukte namelijk het belang van de soevereiniteit van het schrijven en van de schrijver. De unieke droomwereld van Krúdy Gyula maakte ook grote indruk op hem. Hij beroept zich op deze wereld in zijn mooie roman 'Szindbád hazamegy', die ook als een bekentenis gelezen kan worden.
In zijn autobiografische essayroman 'Egy polgár vallomásai' (1934-1935) beschrijft hij in chronologische volgorde de belangrijkste gebeurtenissen van zijn leven. Zo schetst hij een objectief en complex beeld van de burgerij waarmee hij brak, maar aan wiens waarden en cultuur hij altijd trots vasthield. Hij noemde zich bewust 'burger'. Deze roman plaatste de auteur aan de top van de Hongaarse literatuur.
De hoofdfiguur van zijn beste drama ('Kassai polgárok') is een beeldhouwer die zijn beitel als wapen moest gebruiken toen hij zijn stad verdedigde. Daarna kon hij niet meer als kunstenaar leven. Een van de belangrijkste gedichten van Márai ('Halotti beszéd', 1950) is een oprechte getuigenis over het gevoel van de emigrant, een pijnlijke bekentenis van een mens die buiten zijn nationale gemeenschap doel- en zinloos sterft. In zijn roman 'Garrenek műve' (1988) nam hij een deel van zijn vroegere romans op. Dit samenvattend boek geeft een beeld van de Hongaarse burgerij.

Een uittreksel uit Márai's San Diego dagboeken:
"Winter. Tame, without the taste and scent of winter. The sunsets are like nowhere else: carmine red dusks. The reflection of the Pacific Ocean in the infinity of the Western firmament. In everything, in water and in the sky, what is near is infinite."

MÁRAI Sándor, van jong naar oud...

Vertalingen naar het Nederlands:

* Vreemdelingen (Originele titel: Idegen emberek) - Amsterdam: Nederlandsche Keurboekerij, 1934
* De vermetele (Originele titel: Csutora) - Amsterdam: Nederlandsche Keurboekerij, 1936
* Tussen nacht en dag (Originele titel: Válás Budán) - Amsterdam: Gottmark and Co, 1939
* Intermezzo in Bolzano (Originele titel: Vendégjáték Bolzanóban) - Antwerpen: Het Kompas, 1943
* Gloed (Originele titel: A gyertyák csonkig égnek) - Amsterdam: Wereldbibliotheek, 2000
* De erfenis van Eszter (Originele titel: Eszter hagyatéka) - Amsterdam: Wereldbibliotheek, 2001
* Land, Land!... (Oorspronkelijke titel: Föld, föld!...) - Amsterdam: Wereldbibliotheek, 2002
* De opstandigen (Oorspronkelijk titel: A zendülok) - Amsterdam: Wereldbibliotheek, 2003
* De gravin van Parma (Oorspronkelijke titel: Vendégjáték Bolzanóban) - Amsterdam: Wereldbibliotheek, 2004
* Kentering van een Huwelijk (Oorspronkelijke titel: Az igazi / Judit) - Amsterdam: Wereldbibliotheek, 2004

Embers	Gloed	De Erfenis van Eszter	Land, Land!...	De Opstandigen	De Gravin van Parma	Kentering van een Huwelijk