 |
 |
Geboren: 22 mei 1927 - Budapest
Als: Oláh György
Overleden: -------------
Nobelprijs 1994 Scheikunde "voor zijn baanbrekende werk aan chemische reacties".
George A. Olah (Oláh György) werd geboren in Budapest, Hongarije, op 22 mei 1927, als zoon van advocaat Oláh Julius en Krasznai Magda. Hij groeide op tussen twee wereldoorlogen en kreeg een goed onderricht in een land met een onderwijssysteem waarvan de roots nog dateerden van de Oostenrijks-Hongaarse monarchie. Hij volgde Gymnasium op een van de beste scholen van Budapest, bestuurd door de Piaristen, een Rooms Katholieke orde. Na afgestudeerd te zijn, en de oorlogsravages in Budapest overleefd te hebben, startte hij zijn studies scheikunde aan de Technische Universiteit van Budapest. Organische scheikunde intrigeerde hem en hij had het geluk research assistent te worden van Professor Zemplén Géza, professor organische scheikunde met een geweldige reputatie in Hongarije en zelf nog oud-leerling van Emil Fischer in Berlijn.
Zemplén was een chemicus gespecialiseerd in koolhydraten en zeer geïnteresseerd in glycosides. Oláh was niet altijd akkoord met de theorieën van Zemplen, maar kon zich in een klein labo wijden aan zijn eigen onderzoeken over fluorscheikunde en gerelateerde Friedel-Crafts-reacties en hun tussenliggende.
Na de communistische machtsovername werd het onderwijssysteem op het Sovjetvoorbeeld geschoeid. Op Universitair onderzoek werd minder de nadruk gelegd en onderzoeksinstellingen werden onder de auspiciën van de Academie voor Wetenschappen geplaatst. In oktober 1956 revolteerde Hongarije tegen de Sovjetoverheersing, maar de revolutie werd snel neergeslagen met drastische maatregelen en met verlies aan mensenlevens.Tijdens de maanden november-december zouden ongeveer 200.000 Hongaren, meestal van de jongere generatie, het land uitvluchten. Zijn familie, en velen van zijn researchgroep, beslisten eveneens die weg te volgen en een nieuw leven in het Westen te beginnen.
 |
 |
Carbonelement. |
Ondertussen was Oláh in 1949 getrouwd met Lengyel Judith, die hij al vanaf zeer jonge leeftijd kende. Zij werkte eerst aan de Technische Universiteit, maar na hun huwelijk begon ook zij scheikunde te studeren. Hun oudste zoon George John werd geboren in Budapest in 1954. Nadat zij begin december 1956 uit Hongarije gevlucht waren, verbleven zij bij vrienden in Londen, tot zij in de lente 1957 naar Canada vertrokken, waar zijn schoonmoeder sinds de oorlog verbleef. Oláh werd als scheikundig researcher aangenomen door de Dow Chemical Company voor een nieuw laboratorium in Sarnia, Ontario, samen met twee vroegere Hongaarse medewerkers, waarbij Steven Kuhn. Tijdens die Sarnia jaren startte Oláh met zijn werk over stabiele verkoling in de late jaren '50.
In 1965 keerde hij terug naar het academisch leven als professor aan de Western Reserve University in Cleveland. Die jaren waren uitermate lonend, zowel op wetenschappelijk als persoonlijk gebied. Zijn vrouw vervoegde hem bij zijn researchwerk en het werden de meest productieve jaren van zijn loopbaan. Hij zou 12 jaar in Cleveland blijven. Ondertussen was zijn oudste zoon George aan het eind van zijn studies gekomen en zijn jongere zoon Ron wenste na het beëindigen van de hogeschool naar Stanford te gaan studeren. In 1977 vertrok de familie naar Los Angeles, waar Oláh door een vriend gevraagd werd hem aan de University of Southern California te vervoegen, waar hij zijn onderzoek over acyclische koolwaterstoffen kon voortzetten in een nieuw opgericht Instituut, het USC's Loker Hydrocarbon Research Institute. Tot op heden is hij nog steeds professor aan de University of Southern California in Los Angeles.
Naast de Nobelprijs Scheikunde hem in 1994 toegekend voor zijn pioniersonderzoek over verkoling en hun rol in de koolwaterstoffen scheikunde, ontving hij een ganse reeks onderscheidingen van allerhande instellingen en universiteiten, met inbegrip van de ACS Prijzen in Petroleum Scheikunde (1964), voor Creatief Werk in Synthetische Organische Scheikunde (1979)en de Roger Adams Prijs in Organische Scheikunde (1989). Hij kreeg tevens een eredoctoraat aan de Technische Universiteit van Budapest in 1989 en onderhoud ten andere nauwe banden met zijn geboorteland. Werken van hem zijn ondermeer 'Hydrocarbon Chemistry' (1995) en 'A Life of Magic Chemistry' (2001).
 |
 |
Oláh als researcher... |
...en als professor. |
 |
Oláh in 2012 met nog een onderscheiding. |